Thursday, November 17, 2011

BÂWK HI

BÂWK HI

Dr. Doris Lallawmzuali. M.D. (Pathology)

Kan taksaa bawk hian ngaihven a hlawh ta khawp mai.

Cancer natna leh cancer vanga thi Mizo zingah kan tam tak em avang hian, kan taksaa bawk a awmin inentir vat kan chin thar zel a pawimawh a ni.

Bawk chu

Bawk hi taksa peng hmun hrang hrangah a awm thei deuh vek a. Thil chi hrang hrang vang a ni thei.

Ṭhal bawk hi nghawng, beng hnung, khabe, zak-hnuai leh kapah te hian a awm duh a. Centimeter 1 (khat) aia a len loh hi chuan bawk naran, pun (infection) vang emaw a ni duh hle. Naupangah phei chuan a awm duh em em a. Hlauh-awm a ni lo a, damdawi ei chuan zawi zawiin a reh mai ṭhin a ni. Ṭhal bawka hlauhawm awm ve thei erawh chu Lymphoma (Ṭhal cancer) leh cancer ṭai darh (metastasis) te hi an ni. Cancer hi i pum, hnute, chuapah emaw i hriat miah lovin a lo awm thei a, hriat chhuah tlai a nih chuan i ṭhalah lo ṭai darhin bawk a rawn siam thei a ni. Ṭhal bawkna chhan dang leh chu TB (tuberculosis) vang a ni thei bawk.

Hnute bawk hi a tam viau bawk. Vanneihthlak takin a tam zawk hi chu bawk hlauhawm loh, cancer-a chang lo chi an ni a. Mahse hnute cancer hi kum 20-30 mi lekahte pawh kan hmuh tak zeuh zeuh avangin, hnute bawk pawh hi ngaih-thah mai lova, a rang thei ang ber a entir ṭhin tur a ni.

Awrpuar pawh hi a tam khawp mai. Awrpuar cancer hi chu a awm ve fo nain a tam lutuk lo. Awrpuar tam zawk hi thyroid hormone tlakchham/ tam lutuk vang a ni thei. Damdawi ṭha taka ei a ngai a, chuvangin ngaihthah loh a ṭha. Heng bakah hian, thau hlawm bawk (Lipoma), thisen zam bawk (Hemangioma), vun to lut bawk (inclusion cyst) leh bawk dang tam tak a awm thei. Taksa peng hrang hrang-ban, ke,dul, lu, hnungah te a awm thei. Heng bawkte hi entir a, a ṭul a nih chuan zai thlaktir mai tur a ni.

Bawk i neih chuan engtin nge Doctor in a lo tih ang?

1. FNAC

A tlangpuiin, FNAC (Fine Needle Aspiration Cytology) ti turin a lo rawn ang che.Hei hi hriaua bawk kha vih a, a timur (cells) hip chhuah a, stain hnuah, eng bawk nge a nih tih enlenna (microscope) hnuaia en mai hi a ni. He test hi a awlsam a, a rei lo a, a tlawm bawk. Civil Hospital, Aizawlah tih theih reng a ni. Cancer, TB leh natna chi hrang hrang hi chiang (accurate) takin zaa sawmkua (90%) vel chu a hriat chhuah theih a ni.

2. Biopsy

FNAC aṭanga hriat chian theihloh emaw, tih-chian lehzual nan biopsy tih a ngai thei. Doctor-in bawk kha a vaiin emaw, a them emaw a zai thla ang a, chu taksa them chu kar hnih khat vel sawngbawl a nih hnuin microscope hnuaiah zir chian leh a ni a. Tisa inrem dan chu uluk taka enin i natna chu hriat chhuah a ni thei ang.

Biopsy hi a langa rawn bawk chhuak kher lo-hnar, hrawk, beng chhung aṭang te, pumpui, chaw kawng, chuap, ril, chhul, etc. aṭang te hian lak a ni ṭhin. Pumpui leh chaw kawng aṭang chuan Endoscopy (chaw kawng enna) hmangin an la a, chuap aṭangin Bronchoscopy (chuap enna) hmangin an la ṭhin.

Pawimawh dangte.

Thil pawimawh em em pakhat chu, i eng lai pawh kha zai tawk la, biopsy report hi lam leh ngei ngei ṭhin tur a ni. I chhul an paih emaw, i mit, rilphir, tonsil, i awr bawk (thyroid) an zai emaw doctor ten an zai thlak kha paih mai lovin, biopsy turin Pathology Department-ah an rawn thlen a. Chu chu uluk taka lo enin, damdawi chi hrang hranga sawngbawl a nih hnuah, biopsy report hi pek ṭhin a ni. Entir nan, i chhul kha cancer nih ringhlel lem lovin doctor in a paihsak che a; mahse, uluk taka i chhul kan en khan cancer kan lo hmuchhuak thei reng a ni. I inzai zawh khan i hna a zo mai lo a, report i lak a, doctor i entir leh ngei a ngai a ni. Report i rawn lam loh chuan, cancer nei reng siin, cancer damdawi (chemotherapy) leh hem (radiotherapy) la loin i lo awm thawveng mai mai thei a ni. Chutih laiin i cancer kha nasa tak a lo ṭai darhin, enkawl awmze awm lo khawpin a lo nasa hman thei. Chutiang bawkin mit, chi bawm, leh bawk hnawksak mai maia i ngaih kha cancer a lo ni reng thei. Doctor-in a zai reng reng che chuan, biopsy turin an thawn vek tlangpui a, chuvangin i report kha ngaihthah ngai suh ang che.

Report lamna.

Pathology Department hi OPD building hlui-Blood Bank hnuai (Block B), Room no 209-212-ah te hian a awm a. FNAC hi Room No. 209-ah Thawhṭan, Nilai leh Zirtawpni te tih ṭhin a ni. A report hi bwk kan vih tuk dar 11:00am-ah Room No. 209 vekah a lam theih a ni.

Civil Hospital, Aizawlah zai i nih chuan, i taksa them paih/zaia kha OPD building (Block B) Room No. 502, mit entirna (Eye OPD) bulah, hian submit (theh luh) ṭhin a ni. A report pawh hi Room No. 502-ah tho hian lam leh tur a ni. Rokhawlna a awm loh chuan kar khat chhung hi chuan report peih hman a ni ṭhin.

Bawk i nei em? Hlau ru tak siin i ngaihthah der em?

Doctor rawn la, chian vat ang che.

- Cancer a lo nih loh chuan hlau mai lovin, thla-muang takin, enkawlna ṭha tak hnuaiah, i nun i chhunzawm thei ang.

- Cancer i lo nei hlauh a nih pawhin, i hriat chhuah hma leh i tan damna chance a ṭha.

I tlai ang e!.

Source Hriselna Mag. January '11

No comments:

Post a Comment